Çoğunlukla mükelleflerin beyanı üzerine hesaplanan ve vergi dairelerince tahakkuk ettirilen vergiler ilgili vergi kanunlarında gösterilen zamanlarda ödenir. Beyana dayanan vergilerde beyannamenin verilme tarihi ile ödeme zamanı aynıdır. Gelir ve kurumlar vergisinde olduğu gibi birden fazla taksitte ödenebilen vergilerde ayrıca ödeme süresi kanunlarında gösterilmektedir.
Vergilerin ödeme süreleri beyanname verme süresi ile ilintili olduğu için beyanname verme süreleri uzatıldığında ödeme vadeleri de otomatik olarak uzamaktadır. Verginin vadesi ödeme süresinin son gününü ifade eder.
ÖZEL ÖDEME SÜRELERİ
Vergi kanunları ile belirlenen süreler ,özel durumlar ve oluşan şartlara bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Başlıca özellikli durumlara aşağıda yer verilmiştir.
Hazine ve Maliye Bakanlığınca Belirlenecek özel ödeme süreleri
Vergi Usul Kanunu’nun 111.nci maddesinde ödeme sürelerine ilişkin düzenleme yapılmıştır. Buna göre; vergiler kanunlarında gösterilen süreler içinde ödenir. Ödeme süresinin son günü verginin vadesi tarihidir.
Vergi Usul Kanunu’nun 15,17 ve 342.nci maddelerinin uygulanması dalayışıyla sürenin uzaması halinde vade uzayan sürenin bittiği gündür.15.nci madde mücbir sebep,17.nci madde mühlet verme ,342.nci madde veraset ve intikal vergisinde ek sürelerle ilgilidir.
Beyannamenin posta ile gönderilmesi halinde ,beyan edilen vergi tahakkuk işleminin bitmesi beklenmeksizin vadesinde ödenir.
500 den fazla mükellefi olan vergi dairelerine para yatırmak bakımından mükelleflere, vadenin bitmesini takip eden tarihten başlayarak15 gün içinde gün belli etmeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı; mücbir sebep hali ilan edilen yerlerdeki mükelleflerin ,Vergi Usul Kanunu kapsamında olup, ödemesi afet tarihinden sonraya rastlayan her türlü vergi, ceza ve gecikme faizleri ile bu Kanunun(VUK)15.nci madde 3.ncü fıkrası uyarınca verecekleri beyannamelere istinaden tahakkuk ettirilen vergilerin ödeme sürelerini, vadelerin bitimi tarihinden itibaren azami bir yıl süreyle uzatmaya yetkilidir. Bu yetki; bölge ,il, ilçe, mahal ve afetten zarar görenler ile afetten zarar görme derecesi veya vergi türleri itibariyle farklı süreler tespit etmek suretiyle de kullanılabilir.
Bu suretle belli edilen günler verginin vadesi yerine geçer.
FARKLI ÖDEME ZAMANLARI
Kanunlarında belirlenen sürelerde verginin beyan ve tarh edilmemiş ya da eksik beyan edilmiş olması ve bazı durumlarda tarh edilecek vergilerin ödeme zamanları, aşağıda açıklandığı üzere, Vergi Usul Kanunu’nun 112.nci maddesinde hükme bağlanmıştır.
İkmalen , re’sen veya idarece vergi tarh edilmesi
Vergilerin normal beyan ve ödeme vadelerinden sonra ,ikmalen, re ’sen veya idarece tarh olunan vergiler taksit zamanlarından evvel tahakkuk etmişse taksit süreleri içinde; taksit süreleri kısmen veya tamamen geçtikten sonra tahakkuk etmişse; geçmiş taksitler, tahakkuk tarihinden başlayarak bir ay içinde ödenir.
Mükellefiyetin kalkması halleri
Memleketi terk ve ölüm gibi mükellefiyetin kalkmasını mucip haller dolayısıyla beyan üzerine tarh olunan vergiler, beyanname verme süreleri içinde ödenir.
Mükellefin, vadeleri mezkûr süreden sonra gelen vergileri de aynı süre içinde alınır.
Memleketi terk edenlerin, ölenlerin veya benzeri haller dolayısıyla mükellefiyetleri kalkanların ikmalen, re’sen, veya idarece tarh olunan vergileri tahakkuk tarihinden başlayarak bir ay içinde ödenir.
Bu fıkrada yazılı tahsil süreleri Amme Alacaklıları Tahsil Usulü Hakkında Kanun mucibince teminat gösterildiği takdirde, Vergi Kanunu ile belli taksit zamanına kadar ve taksit zamanı geçmiş ise üç ay uzatılır.
Yargı kararına göre alınacak vergiler
Vergi mahkemesinde dava açma dolayısıyla 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 27 nci maddesinin 3 numaralı fıkrası gereğince tahsili durdurulan vergilerden taksit süreleri geçmiş olanlar, vergi mahkemesi kararına göre hesaplanan vergiye ait ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Gecikme faizi ödeme gereği
Ayrıca ikmalen , re’sen, veya idarece yapılan tarhiyatlarda aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde gecikme faizi hesaplanır:
-Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen vergilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar;
-Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapılmamış kısmına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, yargı organı kararının tebliğ tarihine kadar;
Geçen süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır. Gecikme faizi de aynı süre içinde ödenir. Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmaz.
Uzlaşılan vergilerde gecikme faizi; uzlaşılan vergi miktarına, kanunlarında belirtilen tarihten itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için uygulanır.
Dava açılması nedeniyle tahsili duran vergi ve cezalar mükellefler tarafından istenildiği takdirde davanın devamı sırasında da kısmen veya tamamen ödenebilir.
Fazla ve Yersiz Ödenen Vergilerde Durum
Fazla veya yersiz olarak tahsil edilen vergiler, fazla veya yersiz tahsilatın mükelleften kaynaklanması halinde düzeltmeye dair müracaat tarihi, diğer hallerde verginin tahsili tarihinden düzeltme fişinin mükellefe tebliğ edildiği tarihe kadar geçen süre için aynı dönemde 6183 sayılı Kanuna göre belirlenen tecil faizi oranında hesaplanan faiz ile birlikte, 120 nci madde hükümlerine göre mükellefe red ve iade edilir.
Vergi kanunları uyarınca iadesi gereken vergilerin, ilgili mevzuatı gereğince mükellef tarafından tamamlanması gereken bilgi ve belgelerin tamamlandığı tarihi takip eden üç ay içinde iade edilmemesi halinde, bu tutarlara üç aylık sürenin sonundan itibaren düzeltme fişinin mükellefe tebliğ edildiği tarihe kadar geçen süre için aynı dönemde 6183 sayılı Kanuna göre belirlenen tecil faizi oranında hesaplanan faiz, 120 nci madde hükümlerine göre red ve iadesi gereken vergi ile birlikte mükellefe ödenir.
İhtirazi Kayıtla Beyan Halinde Gecikme Faizi
İhtirazi kayıtla beyan edilip ödendikten sonra yargı kararına göre iade edilip yine yargı kararı uyarınca tahsili gereken vergilere, iade tarihinden yargı kararının vergi dairesine tebliği tarihine kadar geçen süre için bu maddede yer alan esaslar dahilinde 6183 sayılı Amme Alacaklıları Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre belirlenecek tecil faizi oranında faiz hesaplanır.
Tasfiye, Birleşme ,Devit ve Bölünme Hallerinde Ödeme Zamanı
Tasfiye ve birleşme ve bölünme halinde, tasfiye edilen veya birleşen kurumlar adına tasfiye veya birleşme karı üzerinden tarh olunan vergiler, tasfiye veya birleşme nedeniyle infisah eden kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi içinde ödenir. Bu kurumların daha önce tahakkuk etmiş ve henüz ödenmemiş vergileri de bu süre içinde ödenir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 20.nci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarına göre gerçekleştirilen devir ve bölünmelerde münfesih kurum adına tahakkuk eden vergilerden;
-bu fıkraların a)bendinin 1 )numaralı alt bendine göre münfesih veya bölünen kurum adına tahakkuk edenler devralan veya birleşilen kurumun devir veya bölünmenin gerçekleştiği hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayın sonuna kadar,
-Diğer hallerde ise beyanname verme süresi içinde devralan veya birleşilen kurumlarca ödenir.
Muhtasar beyanname ile bildirilen vergiler, beyannamenin verildiği ayın 23.ncü günü akşamına kadar ödenir.
Veraset ve İntikal Vergisinde Ödeme
Veraset ve intikal vergisi tahakkukundan itibaren (3) yılda ve he yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenir. Gerçek ve tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişlerde kazananlara ödenecek ikramiyeler ile 5602 Sayılı Kanunda tanımlanan şans oyunları dolayısıyla dağıtılacak ikramiyelerden kesilen vergiler beyanname verme süresi içinde ödenir.
Re’sen tarh edilen veraset ve intikal vergilerinde ödeme
Veraset ve intikal vergisinde ölümün (Türkiye’de)vuku bulduğu tarihten itibaren 4 ay içinde beyannamenin verilmesi gerekir. Verilmemesi halinde Vergi Usul Kanunu’nun 342.nci maddesi uyarınca 15 gün beklenir. Ayrıca mükellefe tebliğ edilmek suretiyle 15 günlük ek süre verilmesi gerekir. Bu süre içinde verilirse de vergi ziyaı olmamış sayılır. Bu sürede de verilmezse cezalı tarhiyat yapılır.
Veraset ve İntikal Vergisinde ,normal ödeme süreleri ikinci ek süreden sonra verilecek beyannameye göre ,15 gün içinde yapılması gereken tahakkuk tarihinden itibaren hesaplanır. İkinci ek süreye rağmen beyanname vermeyen veya verdiği beyannamede vergi matrahına ilişkin bilgileri göstermeyen mükellef adına re’sen salınacak vergi ile ilgili normal taksit süreleri, ikinci ek sürenin bitiminden sonra geçmesi gereken 15 günlük tahakkuk süresinin de sonundan başlayarak, ilk Mayıs ve Kasım ayı sonudur.